Wypalenie jest doświadczeniem o dużym ładunku destrukcyjnym. Jest to proces powolny i cichy. Nim do niego dojdzie organizm wysyła nam sygnały wczesnego ostrzegania.
Kłopot pojawia się wtedy, gdy ignorujemy te symptomy. Wówczas dochodzi do nasilenia problemu, a finalnie do wypalenia. Występuje ono na ogół u ludzi, cechujących się dużym zaangażowaniem emocjonalnym i silną motywacją do pełnienia wyznaczonych ról oraz zadań. Ich energia dobowa poświęcona jest tylko jednokierunkowo, np. pracy. Dodatkowym źródłem przeciążenia staje się również presja czasu. Ludzie zaczynają funkcjonować rozkładając swoją energię tylko na zaangażowanie w pracę bez wypoczynku. Zapominają wtedy np. o urlopach. Jednakże długie przesiadywanie w pracy i niekorzystanie z urlopów wcale nie idzie w parze z efektywnością.
W jaki sposób organizm ostrzega o grożącym wypaleniu?
Symptomy fizyczne:
- bóle pleców, napięcie i kurcze w obrębie mięśni szyi i ramion;
- bóle głowy, mięśni, trudności gastryczne, problemy kardiologiczne;
- zmiana wagi ciała i nawyków żywieniowych;
- utrata wagi i zaburzenia apetytu;
- zwiększona podatność na przeziębienia i infekcje wirusowe;
- dominujące poczucie zmęczenia;
- zaniedbywanie aktywności fizycznej;
- zakłócenia snu;
- obniżenie potrzeb seksualnych;
- nadużywanie alkoholu, leków, palenie tytoniu;
- częste choroby bez rozpoznawalnych przyczyn.
Symptomy emocjonalne i behawior:
- trudności w relaksowaniu się;
- utrzymujące się poczucie znużenia;
- obniżony nastrój;
- stała obecność negatywnych postaw i myśli;
- długotrwałe resentymenty lub urazy wobec innych ludzi;
- regularnie występujące poczucie osamotnienia lub izolacji;
- nawracające lęki;
- poczucie pustki i brak celów;
- uczucie przygnębienia;
- poczucie bezradności;
- poczucie rozczarowania.
Symptomy rodzinne i społeczne:
- obniżenie zainteresowania członkami rodziny;
- łatwiejsze wpadanie w irytację lub złość na członków rodziny;
- uchylanie się od obowiązków domowych;
- spędzanie większej ilości czasu poza domem;
- opór przed wspólnym wypoczynkiem;
- nadmierne oglądanie telewizji jako sposób ucieczki od problemów.
Symptomy związane z pracą:
- utrata zapału;
- poczucie, że wciąż brakuje na czasu na sprawy istotne;
- niechęć i opór przed codziennym wyjściem do pracy;
- rosnące poczucie niekompetencji;
- narastające niezadowolenie z pracy;
- utrzymująca się złość, żal i pretensje do otoczenia;
- pielęgnowanie urazów w miejscu pracy;
- potrzeba skracania pracy;
- trudności w wyrażaniu opinii, ocen i własnego zdania;
- schematyczne i mało podmiotowe traktowanie swoich podopiecznych;
- niechęć do wprowadzania nowości, usprawnień w pracy;
- obniżenie identyfikacji ze swoją grupą zawodową.
Najlepszą metodą zarządzania stresem jest uważność na samego siebie. Gdy będziemy podchodzić uważnie, wówczas skutecznie będą funkcjonować nasze systemy wczesnego ostrzegania, ponieważ będziemy umieli je odczytywać.
Co robić, by uchronić się przed wypalaniem?
- rozsądnie zarządzać energią i nauczyć się radzić sobie ze stresem (aktywność fizyczna,relaksacja, odpoczynek na świeżym powietrzu, masaże, prawidłowe odżywianie, odpowiednia ilość snu);
- być uważnym i mieć przed oczami własne potrzeby oraz ograniczenia;
- zweryfikować cele/priorytety i wytyczyć realne cele;
- być asertywnym;
- zadbać o work-life balance;
- nie tylko samemu dopasować się do otoczenia, lecz także dopasowywać otoczenie do siebie.
Artykuł ukazał się również na stronie www.zwierciadlo.pl